داکت اسپلیت (اسپلیت کانالی) یکی از رایجترین سیستم های تهویه مطبوع در سطح جهان است، این سیستم همانند اسپلیت دیواری از یک واحد داخلی (هواساز) و یک واحد خارجی (کندانسور) تشکیل شده است که توسط لوله های مسی به یکدیگر متصل می گردند.
استفاده از هوای برگشت جهت بالا بردن راندمان کاری دستگاه و مصرف سوخت کمتر و همچنین هوای تازه جهت نیاز مبرم هر واحد آپارتمانی که چه در تابستان و چه در زمستان اکسیژن کافی جهت سلامت جسمی افراد را تأمین نماید از مزایای دیگر این سیستم می باشد.
سرمایش و گرمایش در این سیستم توسط هواساز با مکش هوای داخلی انجام می پذیرد.
تفاوت سیستم داکت اسپلیت با سیستم ترکیبی اسپلیت دیواری و رادیاتور
بجای استفاده از چندین پنل دیواری در یک واحد مسکونی یا اداری ، از یک هواساز مرکزی در پشت سقف کاذب استفاده می‌گردد که به وسیله کانال ،تمامی اتاق ها و فضاهای مورد نیاز تهویه میشوند.
سیستم گرمایش بسیار قوی: برای گرمایش از کویل آب گرم استفاده می‌شود که از پکیج یا موتورخانه تامین می‌شود و سیستم رادیاتور حذف می‌شود و همچنین 20% تا 30% در مصرف گاز صرفه جویی خواهد شد. همچنین سرعت گرمایش فضا در مقایسه با رادیاتور بسیار بالاست.
مزایای سیستم اسپلیت کانالی نسبت به سایر سیستم ها مانند چیلر و مینی چیلر و سایر سیستم های تهویه مرکزی میتوان به موارد ذیل اشاره نمود.
- سرمایش مطبوع در تابستان و کاهش مصرف برق تا 50% در مقایسه با کولرهای گازی
- گرمایش بسیار قوی توسط کویل آب گرم از پکیج یا موتورخانه و صرفه جویی در مصرف گاز در زمستان 20% تا 30%
- حذف سیستم رادیاتور و لوله کشی های مربوطه
- اجرای بسیار سریع توسط کانال های فلکسی عایق دار
- استقلال هر واحد از نظر مصرف انرژی
- انتقال سرمایش و گرمایش مطبوع توسط کانال در هر واحد به تمام فضاها ،حذف پنل ها و استفاده مناسب از فضای داخلی
- کاهش صدای فوق العاده توسط کانال های فلکسی بل عایقدار (انعطاف پذیر) جدید
- حذف لوله کشی های اضافی در ساختمان
- فیلتراسیون هوا توسط فیلترهای قابل شستشو
- کاهش هزینه تمام شده بوسیله حذف سیستم رادیاتور
- حذف جانمایی متعدد و پر هزینه برای فن کویل در موارد استفاده
- قابلیت نصب دستگاه برای فضاهای کوچک تا بزرگ
- عدم نیاز به استفاده از تکنسین نگهداری
- امکان استفاده در ساختمانهای در حال بازسازی با حداقل تعمیرات
- امکان طراحی سیستم متناسب با سردترین و گرمترین مناطق
- حذف کانال کشی عمودی
البته داکت اسپلیت معایبی دارد که نمیتوان آنها را نادیده گرفت و میباست مصرف کننده از آن اشکالات و معایب اطلاع داشته باشد هرچند مجموعه Controlhvac سعی بر رفع مواردی شده و در برنامه های خود بدنبال رفع سایر موارد میباشد. اما در اینجا به ذکر برخی از معایب و اشکالات داکت اسپلیت و یا اسپلیت کانالی پرداخته می‌شود.
- داکت اسپلیت کنترل زوم ندارد، هنگامی که دستگاه داخل آپارتمان روشن می‌شود تمام فضا اعم از سالن و اتاق های خواب هم دما میشوند.با وجود ترموستاتی که در بزرگترین فضا قرار گرفته است دمای هوا اندازه گیری می‌شود و این از بزرگترین معایب سیستم داکت اسپلیت است.
- داکت اسپلیت در مقایسه با مینی چیلر یا چیلر مصرف برق آن تا حدودی بالاتر می باشد ولی نسبت به اسپلیت دیواری مصرف برق آن کمتر می باشد.
- در اکثر داکت اسپلیت ها صدای دستگاه آزار دهنده می باشد . (برای این عیب راه حل مهندسی پیشنهاد خواهد شد)
در انتخاب دستگاه داکت اسپلیت دو فاکتور بسیار مهم وجود دارد:
- انتخاب ظرفیت مناسب دستگاه داکت اسپلیت
- اجرای درست و اصولی
برای بهره مندی ازبالاترین کارایی سیستم داکت باید اجرای کانال کشی و لوله مسی توسط افراد مجرب انجام شود. به راحتی میتوان گفت 50 درصد کارایی دستگاه وابسته به اجرای اصولی دستگاه است.
از معایب دستگاه داکت اسپلیت می توان به خیزش باد کم و انتقال صدا در همه ی برند های موجود در بازار اشاره کرد که متأسفانه به دلیل چشم پوشی شرکت ها از این مسأله به آن توجهی نمی‌شود البته این به این معنا نیست که این دستگاه کارایی مناسبی ندارد بلکه مقصود این است که در فضا های Out Door بدون دیوار و سالنی استفاده از آن توصیه نمی‌شود ، همچنین به دلیل اشغال فضای زیاد در ساختمان های مسکونی مشکلاتی را ایجاد می کند . در فضا های بزرگ نیز داکت اسپلیت کاربرد چندانی ندارد ، زیرا برای فضا هایی که نیاز به تناژ تبرید بالا دارند ، داکت اسپلیت طراحی نشده است هر چند متأسفانه گاهی شنیده می‌شود که برخی ، داکت اسپلیت را بیش از ظرفیت واقعی می فروشند .
راه حل صدای داکت اسپلیت:
آیا حذف صدای ناشی از نوسان الکترو فن ها و داکت اسپلیت ها میسر می باشد ؟
امروزه داکت اسپلیت ها به عنوان یکی از رایج ترین سیستم های تهویه آپارتمانی به شمار می آیند که به علت فوائد و مزایای مختلف، آنها را در بسیاری از پروژه های ساختمانی مورد استفاده قرار می دهند. از جمله مزایای استفاده از انواع داکت اسپلیتها در پروژه ها ،مجزا نمودن هزینه های مصرف انرژی از شارژ عمومی ساختمان است که منجر به مدیریت مستقیم مصرف کننده و إشراف آن بر میزان استفاده و نحوه ی استفاده در زمان معین می باشدکه ازنتایج آن میتواند بهینه سازی مصرف انرژی باشد . امّا با وجود این فائده و دیگر فوائد استفاده از سیستم های تهویه آپارتمانی، متأسفانه یک معضل و عیبی که در اینگونه سیستم ها در ایران وجود دارد صدای مزاحم ناشی از الکتروموتور فن داکت ها است که به دلیل تعبیۀ آن درسقف کاذب آپارتمان ها یا مانند آن و یا جایی نزدیک به اتاقها مانند بالکن که در بسیاری از موارد باعث سلب آسایش وآرامش وحتی آزار دهنده است و ظاهراً گریزی از آن نیست. هرچند اقداماتی برای رفع این مشکل شده است ولی هنوز بطور کامل رفع نشده چرا که عمدتاً کارفرمایان به علل متعدد از قبیل عدم تصمیم گیری اولیه ، کمبود جا ، اختلاف سلیقه، عدم آشنایی با جزئیات فنی داکت اسپلیت ها ، محلِ تعبیه و کارگزاری داکت اسپلیت ها را در داخل آپارتمان پیش بینی می کنند که نتیجۀ آن مشکلاتی است که بعد ها مصرف کننده با آن مواجه می‌شود . این سیستم ها در آمریکا و اروپا نیز رایج است امّا محل کارگذاری آن در مکانی خارج از محل آپارتمان است و قاعدتاً مشکلات موجود در ایران را به همراه ندارد . به کمک فن آوری نوین دیجیتال را حل آسانی برای رفع این مشکل وجود دارد که باعث افزایش راندمان وسطح کیفی و همچنین ارتقاء درمدیریت مصرف انرژی و افزایش عمر الکترو موتورفن می‌شود . شرکت هایی تولیدکننده و وارد کنندۀ داکت اسپلیت ها و مصرف کنندگان محترم این سیستم ها می توانند برای تکمیل مزایای سیستم های داکتی و کم شدن معایب آنها از این را حل استفاده نمایند تا از صدای مزاحم و آزار دهنده فن که به ویژه در دور پایین و در فصل زمستان که مصرف کنندگان بیشتر با آن مواجه هستند رهایی یابند و با آسایش و آرامش موفق به گرمایش و سرمایش و تهویه مطبوع محیط زندگی خود شوند جایی را که نامش مسکن است و بایست باعث سکون و آرامش گردد .
اما افتخاری دیگر در عرصه تولید داخلی :
کنترلر دیجیکنترل: کنترلر دور موتور فن
سیستمی منحصر به فرد است که برای داکت اسپلیت ها و موتور های خازن دائم تهویه که در بهینه سازی مصرف انرژی مؤثر میباشد. راه حل پیشنهادی برای حذف صدای مزاحم از داکت اسپلیت های Rheem – Goodman – Daikin – Lennox – Gree – Toshiba – LG – Mcquay و انواع دیگر از اسپلیت های کانلی ، سیستم منحصر به فرد دیجیکنترل است .. دیجیکنترل یک سیستم ابتکاری میکرو کنترلی می باشد که توانسته است در مبحث کنترل دور موتور فن دیمر را از این مقوله کنترل موتور کنار گذارد وبا هزینه ای به مراتب پایین تر از اینورتر موتورفن های تک فاز راکنترل نماید چرا که دیمر هم باعث ایجاد نویز و همینطور باعث کاهش عمر الکترو موتور ها است بعلاوه تلفات حرارتی بسیار دارد و باعث افزایش برق مصرفی وکاهش عمرموتورفن است که در دیجیکنترل همه این مشکلات حل شده است.
این سیستم به منظور کنترل الکتروموتورهای دیسکی (فیشباخ) طراحی و ابداع شده است و برای انواع الکتروموتورهایی که سرعتشان با تغییر ولتاژ بدون تغییر فرکانس کنترل می¬شود (مانند فیشباخ، رزنبرگ، یونیورسال)، بویژه در کاربردهایی که گشتاور با کاهش سرعت کاهش می¬یابد، مانند هواکش¬ها و دستگاه-های تهویه مناسب است.
چند تولیدکننده این نوع الکتروموتورها و فن¬ها (در گذشته و حال) عبارتند از:
آزمایش،دمنده، رزنبرگ، فیشباخ، طوفان ساز کرمان و نیروتهویه.
این الکتروموتورها در بسیاری از دستگاههای تهویه حرارتی و برودتی تبخیری و کمپرسوری، مانند یونیت هیتر، کولر آبی، هواکش، ایرواشر و زنت و دیگر سیستمهای تهویه همچون سیستمهای گودمن (Goodman) و ریم (Rheem) و میتسوبیشی بکار میروند. این سیستم میکروکنترلری، ولتاژ سینوسی برق شهر را بدون هیچگونه اعوجاج و نویز کاهش میدهد و به موتور تحویل میدهد.
حل مشکل نویز، صدای مزاحم و لرزش موتور (ناشی از استفاده از دیمر)، تلفات حرارتی بسیار کم و بازده بیش از 95%، افزایش عمر موتور، استفاده از تکنولوژی میکروکنترلر، سازگاری با ترموستات دیجیتال و مکانیکی، و امکان کنترل از راه دور از مزایای این سیستم میباشند.
پاورباکس دیجیکنترل شامل یک برد میکروکنترلری با شش پورت ورودی و خروجی شامل سه ورودی حالت انتخاب دور، فاز، نول و خروجی برای اتصال به موتور میباشد (که البته در یک نوع دیگر از این دستگاه با هشت حالت انتخاب دور تعداد پورتها به 11 میرسد).
این باکس در کنار موتور یا در مسیر سیم کشی نصب شده و بخش کنترل آن بر روی دیوار و در دسترس کاربر نصب می‌شود.
کاربر میتواند بوسیله دستگاه کنترل سرعت موتور (هوادهی) را در حالات : 1(کم)، 2(متوسط) و 3(زیاد) دهد.
این دستگاه کنترل میتواند یکی از موارد زیر باشد:
- کلید گردان سه حالته (کلید سه دور)
- ترموستات مکانیکی سه دور (سقفی)
- ترموستات دیجیتال سه دور اتوماتیک با نمایشگرLCD با قابلیت ریموت کنترل پاورباکس دیجیکنترل در کنار موتور یا در مسیر سیم کشی نصب می‌شود .
از مزایای استفاده از دستگاه دیجیکنترل میتوان به موارد ذیل اشاره نمود:
- کاهش دور الکتروموتور
- بدون نویز و اعوجاج
- تبدیل فن تک دور به سه دور
- سازگار با ترموستات و کلید سه دور
- بازده بالا و تلفات حرارتی بسیارکم
- کاهش مصرف انرژی
- ارزانتر از اینورتر
- افزایش عمر مفید موتور
- کاهش آلودگی صوتی و کاهش صدای فن در دورهای پایین
مدلهای مختلف دستگاه دیجیکنترل :
از 2 آمپر تا 15 آمپر با امکان تنظیم و انتخاب سرعت موتور و در بعض مدلها بهمراه رله مجزا برای فرمان به پمپ یا شیربرقی تولید شده اند. تولید بر اساس سفارش خاص نیز پذیرفته می‌شود.
الکتروموتور داکت اسپلیت ها را با دیمر کنترل نکنید.
سیستم کاهش دور دیجیکنترل برای الکتروموتورهای دیسکی، اکسترنال روتور و یونیورسال خصوصاً در کاربردهای فن، هواکش، کولر و کلاً دستگاههای تهویه پیشنهاد می‌شود.
منابع :
- نشریه پیشگامان ساختمان شماره 64
- نشریه اینترنتی ایران صنعت
مؤلف: احمد معینی نیا