شکسته شدن لوله گاز باعث انفجار مهیب در منطقه کوهسار شهران شد
انفجار گاز در شهران؛ حادثه‌ای که زود مهار شد
شهر > شهری – «فوران آتش از دل زمین»؛ این کوتاه‌ترین توصیف از حادثه‌ای است که دیروز در شهران اتفاق افتاد. تصورش هم هولناک است اما سحرگاه ۲۸ خرداد نشست زمین در میدان شهران باعث شکستگی خط لوله گاز و انفجاری مهیب در این منطقه شد؛ انفجاری که گودالی عمیق در خیابان ایجاد کرد و شعله‌های آن تا ارتفاع ۲۰ متری به هوا بلند شد.
این حادثه موجب قطع جریان برق، گاز، آب و تلفن در منطقه شد؛ خساراتی به کارگاه مترو و چند واحد مسکونی وارد کرد و باعث ناپدید شدن 2 کارگر پیمانکار مترو شد. اما این حادثه چگونه اتفاق افتاد؟
عقربه‌های ساعت 4:30 بامداد را نشان می‌داد. دقایقی از اذان می‌گذشت که ناگهان صدای انفجاری مهیب منطقه شهران را لرزاند. مرکز حادثه میدان شهران بود. هنوز هیچ‌کس نمی‌دانست که چه اتفاقی افتاده است. اما آنهایی که در نزدیکی میدان شهران سکونت دارند علاوه بر صدای انفجار، هرم گرما را نیز حس کردند. شعله‌های آتش از دل زمین زبانه می‌کشید. انگار که آتشفشانی از میدان شهران سر برآورده باشد. ارتفاع شعله‌های آتش به حدی بود که به ساختمانی پنج‌طبقه که در مجاورت میدان قرار داشت، آسیب زد و یک واحد مسکونی را نیز طعمه حریق کرد.
7دقیقه از این حادثه می‌گذشت که صدای آژیر خودروهای آتش‌نشانی منطقه را پر کرد و با حضور آتش‌نشانان عملیات اطفای حریق آغاز شد. سید جلال ملکی، سخنگوی آتش‌نشانی در این باره به همشهری گفت: «وقتی به محل حادثه رسیدیم، گودال بزرگی در وسط میدان ایجاد شده و آتش از دل آن فوران می‌کرد. در این شرایط چند گروه از آتش‌نشانان عملیات اطفای حریق و ایمن‌سازی را آغاز کردند و گروهی دیگر از ساکنان ساختمان‌های مجاور خواستند خانه‌هایشان را تخلیه کنند.» وی ادامه داد: «هر‌چند مقابله با شعله‌های آتش کار دشواری بود اما سرانجام آتش‌سوزی به‌طور کامل مهار شد.»
ملکی می‌گوید: «بعد از اتمام عملیات تعدادی از پیمانکاران از مفقود‌شدن 2 نفر از کارگران خود خبر دادند اما با توجه به شلوغی محل و قطع‌شدن تلفن برقراری تماس با آنان وجود نداشت. با این حال تیم‌های جست‌وجو هیچ جسدی در محل حادثه کشف نکردند.»
حادثه ربطی به مترو نداشت
همزمان با انتشار خبر انفجار گاز در منطقه شهران گمانه‌زنی‌ها درباره دلیل وقوع این حادثه آغاز شد و برخی به اشتباه مترو را در وقوع این حادثه مقصر اعلام کردند. این در حالی است که تونل مترو دست‌کم 25 متر پایین‌تر از جایی که این انفجار رخ داده، قرار دارد. هابیل درویش، مدیرعامل شرکت مترو در این باره به شهرنوشت می‌گوید:
«تونل مترو 25متر زیر تمامی تاسیسات شهری قرار دارد و در این حادثه هم شکستگی لوله گاز ارتباطی با مترو نداشت. خوشبختانه در این قسمت تونل مترو لاینینگ شده، یعنی اینکه عملیات حفاری تونل در این منطقه 2ماه پیش پایان یافته و همه اصول ایمنی و عملیات تثبیت و تحکیم در همان زمان انجام شده بود و بنابراین حادثه ربطی به مترو نداشت.» وی به خساراتی که این حادثه به خط 6 مترو وارد کرد، اشاره می‌کند و می‌گوید: «این انفجار باعث ایجاد خساراتی در تونل مترو و ترکیدگی لوله آب شده است و ارزیابی‌ها در این باره ادامه دارد.»
قصور اداره گاز
برخی شواهد از تعلل 45 دقیقه‌ای امدادگاز در حادثه انفجار در میدان شهران حکایت دارد. ابوالفضل قناعتی، عضو هیأت رئیسه شورای شهر به ایسنا می‌گوید: «متأسفانه اداره گاز در زمان وقوع این حادثه کوتاهی کرده است و 45 دقیقه پس از شکستگی لوله دست به کار شده در حالی که اداره گاز باید زودتر از اینها وارد عمل می‌شد و با بستن گاز این منطقه مانع بروز حوادث بعدی می‌شد اما متأسفانه این اتفاق نیفتاد و شاهد سرایت آتش بودیم.»
ایشان ادامه می‌دهد: «تصور کنید زلزله‌ای در تهران رخ دهد آیا اداره گاز باید آنقدر دیر عمل کند؟ همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد لوله گاز در یک‌متری سطح زمین قرار داشت که در پی شکستگی لوله آب و فاضلاب، لوله گاز نیز ترکیده و موجب انفجار شد.»
وجود لوله‌ها و انشعابات گاز و برق و آب، آن‌هم درعمق یک متری زمین که ممکن است خطرات زیادی را به همراه داشته باشد یک‌بار ضرورت وجود کانال تاسیسات شهری را گوشزد می‌کند؛ یعنی همان اتفاقی که هنگام ساخت پروژه صدر رخ داد و تمامی لوله‌ها و کابل‌ها از کانالی که برای این منظور درنظر گرفته شده بود عبور داده شد تا از حوادث اینچینی جلوگیری شود.
حادثه به روایت شرکت گاز
در همین حال سخنگوی شرکت ملی گاز نیز دلیل وقوع این حادثه را نشست زمین اعلام کرد. مجید بوجارزاده به فارس گفت: «در جریان این حادثه خط 8 اینچ گاز منطقه شهران به‌دلیل فرو نشست زمین شکسته شد و پس از برخورد با کابل‌های قطع شده برق در این ناحیه آتش‌سوزی اتفاق افتاد.» وی ادامه داد: «هنوز علت حادثه مشخص نشده و در دست بررسی است و باید مشخص شود که چرا این خط لوله نشست کرده است.»
گمانه زنی‌های فاقد اعتبار
محمد شهریاری، سرپرست دادسرای امور جنایی تهران نیز از شروع بررسی‌های قضایی در این باره خبر داد و گفت: «اینکه برخی می‌گویند علت وقوع حادثه نشست زمین به‌دلیل فعالیت کارگاه مترو بوده، هنوز اثبات نشده است. برخی دیگر نیز علت حادثه را نشت آب و سپس ریزش زمین و وقوع این حادثه می‌دانند که این موضوع هم هنوز ثابت نشده است.» شهریاری ادامه داد: «تلاش برای رفع مشکلات به‌وجود آمده از وقوع این حادثه و همچنین مشخص شدن علت تامه وقوع این حادثه در حال انجام است و هرگونه گمانه‌زنی در این خصوص فاقد اعتبار است.»
براساس این گزارش، تا عصر دیروز آب ٧٥ درصد منطقه وصل شد و بنابر اعلام شهردار منطقه٥ دسترسی ترافیکی از طریق شبکه‌های جایگزین امکان‌پذیر شده و پیش‌بینی می‌شود با اتمام عملیات عمرانی و اصلاح مسیر، روز یکشنبه ترافیک و عبور و مرور به حالت عادی برگردد.
تونل نجات‌بخش مترو
اما انفجار گاز در شهران چگونه اتفاق افتاد؟ سیدجعفر تشکری هاشمی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران در این باره به شهرنوشت می‌گوید: «حادثه به‌دلیل شکستن لوله گاز 18 اینچی که از این معبر عبور کرده، اتفاق افتاد و به احتمال زیاد نشست زمین در طول زمان باعث ایجاد حفره در لوله گاز شده است.» وی ادامه می‌دهد: «با شکستن لوله، گاز به لایه‌های زیرین خاک نشت کرده و در اثر جرقه ناشی از قطع‌شدن سیم‌های زیر لوله انفجار رخ داده است. وجود تونل مترو در محل حادثه یکی از عواملی بود که باعث شد از گستردگی خسارات در سطح زمین و بروز یک فاجعه انسانی جلوگیری شود.
تشکری هاشمی ادامه می‌دهد: انفجار به دو دامنه فوران کرد؛ یکی تونل مترو و دیگری سطح زمین که هر چند این حادثه به تونل مترو آسیب وارد کرد اما وجود تونل مترو باعث عدم‌گستردگی آتش و فوران آن به بیرون شد. به تعبیر دیگر خاک و آتش ناشی از انفجار به داخل تونل سرایت کرد تا خود مانعی سر راه انتشار بیشتر شود.»
اگر مدیریت یکپارچه داشتیم
رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران عصر روز گذشته با اعلام اینکه عملیات ایمن‌سازی و تخلیه ساختمان‌های مجاور در محل حادثه انفجار لوله گاز منطقه کوهسار انجام شده است، اظهار داشت: خوشبختانه در این حادثه هیچ‌یک از شهروندان و ساکنان محل آسیب جانی ندیدند. خسارت مالی نیز محدود به ایجاد حریق در نمای یک ساختمان اداری خالی از سکنه، شکستن شیشه‌های 2ساختمان و آتش گرفتن یک خودروی پارک‌شده بوده اما نکته این است که باید دید اتفاقات بعدی کجای شهر و در چه شرایطی روی خواهند داد؟وی با اشاره به اهمیت مدیریت یکپارچه شهری در اداره شهر تأکید کرد:
محقق نشدن مدیریت یکپارچه شهری موجب شده تا هر نهاد، سازمان و شرکت خدماتی به‌صورت جداگانه کار کند. چه آنکه می‌بینیم در این حادثه خطوط انتقال گاز، آب و برق هر یک در وضعیت‌های مختلف از کف معبر عمومی رد شده‌اند. به گفته احمد صادقی اگر مدیریت یکپارچه شهری وجود داشت در نتیجه تمامی خطوط خدماتی نیز از کانال تاسیسات شهری عبور داده می‌شد و ضریب بروز چنین سوانحی نیز به صفر نزدیک می‌شد.